สารเคมีในห้องน้ำ : สารขจัดสิ่งอุดตันในท่อน้ำทิ้ง (โซดาไฟหรือโซเดียมไฮดรอกไซด์)

ในเวลาที่มีสิ่งอุดตันในท่อน้ำทิ้ง สารเคมีชนิดแรกที่เรานึกถึงคงหนีไม่พ้นเจ้าสารเคมีที่มีชื่อว่า โซเดียมไฮดรอกไซด์ หรืออีกชื่อที่เราน่าจะรู้จักดี นั่นคือ โซดาไฟนั่นเอง สารชนิดนี้เป็นสารที่อันตราย มีฤทธิ์กัดกร่อนอย่างแรง โซเดียมไฮดรอกไซด์ทำงานโดยการกัดกร่อนสิ่งอุดตัน  ทำให้ท่อน้ำของเราสะอาด น้ำไหลสะดวกยิ่งขึ้น

โซเดียมไฮดรอกไซด์ (หรือโซดาแผดเผาหรือ Caustic soda) มีสูตรเคมีเป็น NaOH มีน้ำหนักโมเลกุล 40 amu

โซเดียมไฮดรอกไซด์ เป็นสารประกอบไอออนิกในรูปของแข็งสีขาว ดูดน้ำจากอากาศได้ จุดหลอมเหลว 318.4 ^๐C ละลายน้ำได้ดี ให้สารละลายมีสมบัติเป็นเบส

โซเดียมไฮดรอกไซด์ หรือโซดาไฟ

ที่มา : www.ท่อตัน.ws/wp-content/uploads/2014/04/SodiumHydroxide.jpg

การใช้ประโยชน์จากโซเดียมไฮดรอกไซด์

โซเดียมไฮดรอกไซด์ ใช้ในอุตสาหกรรมทำสบู่ ผลิตผงชูรส ในการผลิตเยื่อและกระดาษ  การย้อมสี และการกลั่นปิโตรเลียม นอกจากนี้ยังใช้โซเดียมไฮดรอกไซด์เป็นวัตถุดิบสำคัญในอุตสาหกรรมอื่นได้เช่น ผสมสารเคมี ผงซักฟอก สิ่งทอ และในการทำแร่บอกไซด์ให้บริสุทธิ์สำหรับการผลิตโลหะและอลูมิเนียม

ในขณะที่เราใช้โซเดียมไฮดรอกไซด์ในการกำจัดสิ่งอุดตันในท่อ หากเราใช้ผิดวิธี หรือมีการป้องกันตัวเองไม่ดี สารชนิดนี้ก็อาจก่ออันตรายกับร่างกายเราได้ เพราะสารชนิดนี้มีคุณสมบัติกัดผิวหนังอย่างรุนแรง
ด้วย  และไอระเหยของสารนี้ก็มีอันตรายอย่างแรงเช่นกัน

อาการแสดงพิษและการวินิจฉัย

ระบบหายใจ  (จากการสูดดมไอระเหยเข้าไป)

• การหายใจเอาไอระเหยที่ขึ้นจากท่อหลังการเทสารลงไป ทำให้หายใจติดขัด ลำบาก  ทำลายเนื้อเยื่อปอด
• คอบวม

ตา, หู, จมูก, และ ลำคอ

• ทำให้เจ็บปวดอย่างรุนแรงและเป็นแผลพุพองในลำคอ จมูก ตา หู ริมฝีปาก และลิ้น
• รุนแรงถึงขั้นตาบอดได้
• ผู้ที่เคยได้รับสารเข้าทางปาก อาจมีการพัฒนากลายเป็นมะเร็งทางเดินอาหารได้ในภายหลัง 12-42 ปี 

กระเพาะอาหาร และลำไส้

• ถ้ารับประทานเข้าไป จะระคายเคืองหลอดอาหารอย่างรุนแรง เป็นแผลไหม้
• ปวดท้องอย่างรุนแรง
• อาเจียน
• อาเจียนเป็นเลือด
• มีเลือดออกในอุจจาระ

หัวใจและหลอดเลือด

• ความดันต่ำอย่างรวดเร็ว
• หลอดเลือดตีบ

ผิวหนัง

• ระคายเคือง จนถึงผิวหนังไหม้พุพอง 
• ผิวหนังและเนื้อเยื่อข้างใต้ผิวหนังตาย
• หากสัมผัสสารซ้ำๆเป็นระยะเวลานาน จะทำให้เกิดอาการแห้งแตก เกิดอาการอักเสบของผิวหนัง
• นอกจากนี้ผิวหนังที่ถูกสารกัดอย่างรุนแรงก็อาจเป็นมะเร็งได้ 

เลือด

• ความเป็นกรดด่างเปลี่ยนแปลงอย่างรุนแรง  นำไปสู่การทำลายอวัยวะต่างๆทั่วร่างกาย 

ความรุนแรงของการเกิดพิษขึ้นกับปริมาณ และความเข้มข้นของสารที่ร่างกายได้รับ รวมทั้งการเจือจางและการสะเทินด่างอย่างรวดเร็ว    อาจเกิดการทำลายอย่างรุนแรงที่เนื้อเยื่อปาก ลำคอ ตา ปอด หลอดลม จมูกและกระเพาะอาหาร   การทำลายหลอดลมและกระเพาะอาหารจะยังคงอยู่อีกหลายสัปดาห์ ซึ่งทำให้เสียชีวิตได้ถึงแม้เวลาผ่านไปแล้วเป็นเดือนหลังการรับประทานเข้าไป

การปฐมพยาบาลเบื้องต้น

เมื่อสูดดมสารเข้าไป

ถ้าสูดดมสารชนิดนี้เข้าไป ให้ย้ายผู้ป่วยไปที่ที่มีอากาศบริสุทธิ์  ถ้าผู้ป่วยไม่หายใจ ให้การช่วยหายใจ หรือถ้าผู้ป่วยหายใจลำบากต้องทำการให้ออกซิเจน

เมื่อสัมผัสสาร

ในกรณีที่สารถูกผิวหนัง ให้รีบล้างออกด้วยน้ำปริมาณมาก เป็นเวลาอย่างน้อย 15 นาที  ถอดเสื้อผ้าและรองเท้าที่เปื้อนสารหลังจากนั้นให้ ไปพบแพทย์เพื่อทำการรักษาต่อไป

เมื่อสารเข้าตา

ในกรณีที่สารเข้าตา ให้รีบล้างด้วยน้ำปริมาณมาก เป็นเวลาอย่างน้อย 15 นาที และต้องแน่ใจว่าได้ล้างตาอย่างเพียงพอ โดยวิธีล้างให้ใช้นิ้วมือแยกเปลือกตาออกจากกันระหว่างล้าง หลังจากนั้นให้ไปพบแพทย์เพื่อทำการรักษาต่อไป

เมื่อกลืนกินสารเข้าไป

เมื่อกลืนกินสารเข้าไป ในกรณีที่ผู้ป่วยที่ยังมีสติอยู่ให้ใช้น้ำบ้วนปาก และไปพบแพทย์ทันที ห้ามทำให้อาเจียน

หากจำเป็นต้องใช้สารนี้ สิ่งที่ต้องระวังคืออย่าหายใจเอาฝุ่นสารเข้าไป ระวังอย่าให้สารเข้าตา, โดนผิวหนัง, หรือเสื้อผ้า หลีกเลี่ยงการได้รับสารเป็นเวลานานหรือซ้ำหลายครั้ง

สารที่เข้ากันไม่ได้

• ทำปฏิกิริยากับโลหะ เกิดแก๊สไฮโดรเจน ซึ่งเผาไหม้และระเบิดได้
• เข้ากันไม่ได้กับสารออกซิไดส์อย่างแรง กรดอย่างแรง  สารอินทรีย์ อะลูมิเนียม ดีบุก สังกะสี และสารประกอบไนโตร  รวมทั้งสารอินทรีย์ที่มีธาตุฮาโลเจนเป็นองค์ประกอบ ทำให้ลุกไหม้และระเบิดได้
• ดูดคาร์บอนไดออกไซด์จากอากาศ 

การเก็บรักษา

• เก็บในภาชนะบรรจุที่ปิดฝาแน่นเรียบร้อย ให้ห่างไกลจากเด็กและสัตว์เลี้ยง
• ไม่ควรใช้ภาชนะที่ทำจากอลูมิเนียม สังกะสี ดีบุก ตะกั่ว แก้ว ในการบรรจุ
• ไม่เก็บในที่มีความชื้น และให้ห่างไกลจากน้ำ
• เวลาเก็บตั้งภาชนะให้ตรง  เก็บในบริเวณที่แห้งและมีอากาศถ่ายเทสะดวก
• เวลาเปิดจุกควรเปิดด้วยความระมัดระวัง  ป้องกันแรงดันภายในภาชนะ 

การกำจัด 

• สารละลายโซเดียมไฮดรอกไซด์เจือจางปริมาณน้อยสามารถเททิ้งลงอ่างน้ำ  แล้วเปิดน้ำตามปริมาณมากๆ    แต่ถ้ามีปริมาณมากควรสะเทินเสียก่อนค่อยเททิ้ง
• ไม่ควรเททิ้งบนพื้นดิน  และไม่ทิ้งร่วมกับขยะในบ้าน

วิธีใช้สารเพื่อความปลอดภัย

1. ขณะใช้โซเดียมไฮดรอกไซด์เพื่อขจัดสิ่งอุดตัน ต้องสวมถุงมือและแว่นนิรภัยป้องกันการกระเด็นเข้าตา
2. หลีกเลี่ยงการสูดดมไอที่เกิดขึ้น
3. ถ้าใช้แล้วยังไม่ได้ผลท่อยังอุดตันอยู่  อย่าพยายามใช้ตัวปั๊มดันสิ่งอุดตันลงไป  ซึ่งอาจจะทำให้สารเคมีในท่อถูกดันกลับขึ้นมาด้านบน
4. ไม่ควรใช้ผลิตภัณฑ์ในกลุ่มเดียวกันแต่ต่างยี่ห้อมาใช้เพิ่มเข้าไป      เพราะการใช้สารเคมีต่างชนิดผสมกันอาจทำให้เกิดแก๊สพิษหรือเกิดปฏิกิริยาแล้วดันกลับขึ้นมาด้านบนได้
5. ถ้าสารเคมีดังกล่าวไม่ได้ผลท่อยังคงมีการอุดตันอยู่ควรเรียกช่างมาซ่อม โดยต้องบอกด้วยว่าใช้ผลิตภัณฑ์อะไรไปแล้วเพื่อให้ช่างหาอุปกรณ์ป้องกันอันตรายแก่ตัวช่างเอง
6. การเก็บสารเคมีดังกล่าวควรเก็บให้พ้นมือเด็ก
7. ถ้าผลิตภัณฑ์ในการกำจัดสิ่งอุดตันมีการกล่าวอ้างว่าไม่มีการกัดกร่อน  ผลิตภัณฑ์นั้นต้องบอกองค์ประกอบให้ชัดเจน  เนื่องจากอาจเป็นอันตรายถ้ามีการสูดดมสารในความเข้มข้นสูงหรือการกินเข้าไป
8. ผลิตภัณฑ์อื่นๆที่มีการนำมาใช้เป็นสารขจัดสิ่งอุดตันในท่อน้ำทิ้งได้แก่ พวกเอ็นไซม์และจุลินทรีย์  มีความปลอดภัยต่อสุขภาพ และสิ่งแวดล้อมมากกว่า    แต่อาจไม่ได้ผลเร็วอย่างที่คาดหวัง
9. การป้องกันการอุดตันของท่อแนะนำให้ใช้น้ำต้มเดือด หรือผงฟูหนึ่งกำมือและน้ำส้มสายชูครึ่งถ้วยเทลงในท่อน้ำทิ้งสัปดาห์ละครั้งซึ่งจะมีประสิทธิภาพเทียบเท่าสารขจัดสิ่งอุดตุนในท่อน้ำทิ้ง   รวมทั้งปลอดภัยต่อผู้ใช้และสิ่งแวดล้อมมากกว่า       

ที่มาข้อมูล :

• จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, มหาวิทยาลัย. (2004). เอกสารข้อมูลความปลอดภัย (SODIUM HYDROXIDE). สืบค้นเมื่อ 25 ,มกราคม, 2560,จากhttp://www.chemtrack.org/MSDSSG/Trf/msdst/msdst1310-73-2.html
• ศิลปากร, มหาวิทยาลัย. (ม.ป.ป.). สารเคมีในชีวิตประจำวัน (สารขจัดสิ่งอุดตันในท่อน้ำทิ้ง). สืบค้นเมื่อ 25 มกราคม, 2560,จาก http://oldweb.pharm.su.ac.th/chemistry-in-life/d012.htm